Yeme bozuklukları tek başlık altında incelenmektense üç başlık altında incelenmelidir. Yeme bozukluklarını üç ana başlıkta incelemek mümkündür. Ama yeme bozukluklarını maddeler halinde incelemeden önce tanımlamakla başlayalım. Yeme bozukluğu yeme eyleminde, kişinin kilo dengesinde oluşan bozulmalarla alakalı ciddi bir problemdir. Bu kişinin yemek yemek noktasında karar vereceği anlarda kilosunu ve vücut şeklini ön plana alarak artık hayatını etkileyecek kadar değişikliğe sürüklüyorsa bu yeme bozukluğu olduğunun göstergesidir. Yeme bozukluklarının nedeni düşünüldüğünde oluş nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte genetik, biyolojik ve tabi psikolojik nedenlerin birlikte neden olabileceği düşünülmektedir.
Yeme Bozuklukları anoreksiya nervoza , bulimiya nervoza ve son yıllarda tanımlanan tıkınırcasına yeme bozukluğu şeklinde en çok bilinen yeme bozukluğu türleridir.
Peki yeme bozukluklarının oluş nedenleri neler olabilir?
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, biyolojik ve psikososyal nedenlerin birlikte rol oynadığı söylenebilir. Yeme bozukluklarının temelinde düşük benlik saygısı, depresyon, değersizlik, kimlik karmaşaları, aile içi çatışmalar, kişilik özellikleri gibi nedenlerin yer aldığı da düşünülmektedir. Ayrıca bu hastalıkların belirgin bir şekilde kadınlarda daha çok görülmesi hastalığın gelişiminde kadınlık psikolojisinin önemini bize göstermektedir. Bir diğer merak edilen konu olan görülme sıklığına değinecek olunursa genç kızlarda anoreksiya nervozanın binde bir, bulimiya nervozanın yüzde bir olarak bildirilmektedir. Erkeklerde oranlar seyrekleşmekte bununla birlikte erkek kadın oranının 1/10 şeklinde olduğu bilinmektedir. Bununla beraber erkeklerdeki oranın giderek arttığını da söylemek mümkündür. Yeme bozukluklarında yaş aralığının en riskli olduğu yaşlar Anoreksiya nervoza için 14 -15 yaşlarını, Bulimiya nervoza için ise tipik başlangıç 18-19 yaş aralığını söyleyebiliriz. Buradan da anlaşılacağı üzere ergenlik dönemi kritik dönemdir. Nadir olarak da olsa 9 yaşlarında ve menopoz sonrası kadınlarda da rastlandığı çalışmalar görülmüştür.
Anoreksiya Nervoza Nedir?
“Anoreksiya nervoza” sözcüğü, tarihi olarak “sinirsel bir duruma bağlı iştah kaybını” anlatmak için kullanılmıştır. Günümüzde ise anoreksiya nervoza olarak bilinen hastalığın iştah kaybı ile ilgili değil de vücuda yemeğin girmesini engellemek, girdiyse bile bunu çıkarmaya çalışmakla ilgili olduğu bilinmektedir. Hasta açıkça ideal kilosunun çok altında olduğu halde kendisini şişman görür ve durdurulamayan bir kilo verme isteği içerisine girer. Bu kilo verme isteği hastanın yemek yemeyi reddetmesiyle olabildiği gibi, yediği az miktardaki yemeği bile vücuttan atmaya çalışmasına da yol açabilir. Hasta kilo kaybetme amacıyla bazı yöntemler uygular. Bunlar arasında en çok gözlenen kendini kusturmak, laksatif (ishal yapıcı maddeler) kullanmak, çok fazla egzersiz yapmak sayılabilir. Hastalar kilolarını takıntı haline getirirler. Defalarca tartılmak gram gram kilo değişikliklerini izlemek hastalığın özelliklerindendir. Hastanın psikiyatrik problemlerinin yanında genel sağlık durumuyla ilgili de ciddi problemler de oluşur.
Anoreksiya Nervozada Vücutta Nasıl Değişiklikler Gözlenir?
- Adet görememe,
- Kalsiyum eksikliğine bağlı kemik erimeleri veya kırıklar,
- Saç ve tırnaklarda kırılmalar,
- Cilt kuruluğu,
- Kansızlık, kas dokusunda yıkılmalar,
- Kabızlık,
- Düşük tansiyon, yavaş nefes alma ve düşük nabız sayısı,
- Vücut ısısında düşme,
- Depresyon, algılama becerisinde düşüş, hareketlerde yavaşlama,
- Elektrolit dengesizlikleri,
- Kalp kasında güçsüzlüğe bağlı problemler, kalp ritmiyle ilgili düzensizlikler.
Bulimiya Nervoza Nedir?
Bulimiya “bous (öküz)” ve “limos (açlık)” sözcüklerinden köken almıştır. “Bir öküzü yiyecek kadar aç olmak” anlamına gelir. Bulimik davranışların çok eskiye dayandığını söylemek mümkün, Roma İmparatorluğu döneminde bu tip davranışlardan söz edilmiştir. Dönemin zenginlerinin, kontrolsüzce, tıkınma şeklinde yedikleri ve haz yaşantısını devam ettirebilmek için, kusup yemeye devam ettiklerine dair bilgiler bilinmektedir. Hatta, kusmaların gerçekleştiği özelleşmiş yerler (vomitoriumlar) bulunmaktadır. Bulimia nervoza hastaları tıkanırcasına yeme atakları ve devamında gelen istemli kusmalar, aşırı egzersizler, diüretik ve laksatif kullanımlarıyla öne çıkarlar. Anoreksiya nervoza hastalarının aksine kişi için kabul edilen normal kiloda veya hafif kilolu olabilir.
Bulimia nervoza tanı kriterleri şunlardır:
- En az haftada bir kez yineleyen tıkanırcasına yeme dönemleri:
- Belirli bir zaman diliminde ve belirli koşullarda çoğu insanın tüketebileceğinden çok daha fazla miktarda yiyecek tüketme,
2. Bu dönem sırasında kontrol kaybı hissi,
- Kilo alımını önlemek için telafi edici davranışların (kusma, aşırı egzersiz, hiç yememek) en az haftada bir kez uygulanması,
- Özdeğerlendirmede vücut ağırlığı ya da şeklinden sebepsiz yere etkilenme,
- Anoreksiya Nervozadaki yeme atağından farklı olma.
Bulimiya Nervozada Vücutta Nasıl Değişiklikler Gözlenebilir?
- Kusmaya bağlı olarak kronik şekilde kızarmış ve yaralı boğaz,
- Boyundaki tükürük bezleri ve çene altındaki bezlerin şişmesi,
- Yanakların ve yüzün şişkinliği,
- Kusmaya bağlı mide asitleri temasından dolayı diş minelerinin erimesi ve diş çürükleri,
- Devamlı kusma sebebiyle mide kapağının tonusunun bozulması ve buna bağlı reflü,
- Müshil kullanımı sebebiyle barsak tahrişi ve sorunları,
- İdrar sökücü ilaçlar sebebiyle böbrek hastalıkları,
- Sıvı kaybına bağlı sorunlar.