Akran zorbalığı, okul yaşantısı içinde bir öğrencinin/öğrencilerin bir başka öğrenciyi/öğrencileri, tekrarlayan aralıklarla olumsuz etkilere maruz bırakması olarak tanımlanmaktadır.
Çocuklar arasında zorbalık, genellikle, bir veya daha fazla çocuğun diğerine karşı kasıtlı, tekrarlanan incitici eylemler, sözler veya lakap takma, tehdit etme ve/veya kaçınma gibi diğer davranışlar. Bu olumsuz eylemler, mağdurlar tarafından kasıtlı olarak kışkırtılmamaktadır.Akran
zorbalığı, gücün sistematik olarak kötüye kullanılarak fiziksel olarak daha büyük, güçlü, baskın, popüler birisinin veya grubun, kendilerinden daha küçük veya güçsüz birisini amaçlı ve sürekli olarak incitmesi, hırpalaması ya da rahatsız etmesi ile sonuçlanan bir saldırganlık türüdür. Zorbalığın altında egemenlik kurma ve gözünü korkutma isteği yatmaktadır.
- Çocukların birbirlerine karşı yaptıkları ve genellikle “çocukluk” olarak nitelendirilen; alay etmek, oyuna almamak, vurmak gibi eylemler aslında çocuğun, akran zorbalığı uyguladığının ya da zorbalığa mazur kaldığını göstergesi olabiliyor. Psikolojik sorunların ortaya çıkmasında, çocukluk çağında yaşanılan akran zorbalığının da oldukça etkili olduğunu bildiriliyor. Bu nedenle, ailelerin ve öğretmenlerin, akran zorbalığını çocukluğa özgü ve geçici bir durum olarak algılamamaları gerekiyor
- Birinin sizi itmesi, vurması, sizinle dalga geçmesi, eşyalarınıza zorla el koyması veya zarar vermesi, size isim takması, sizi kasten yok sayması, dışlaması veya farklılıklarınızdan dolayı sizinle dalga geçmesi zorbalıktır.
Birine kaba davranmak veya kasıtlı olarak incitmek zorbalık anlamına gelir.
- Akran zorbalığına uğrayan çocuklar genellikle yaşadıkları bu olumsuz durumu bir yetişkine anlatmaya çekinirler. Bunun birçok sebebi olabilir: yetişkinlerin kendisine inanmayacağı inancı, şikayet ettiği anlaşılırsa daha sert zorbalıklara maruz kalacağı korkusu, zorbalar yerine kendisinin cezalandırılacağı korkusu vb. Sessiz kalıp zorbalığa boyun eğdiklerinde de durum kendileri için içinden çıkılmaz bir hal alabilmektedir.
- Sürekli olarak zorbalığa maruz kalmak mağdur çocuğun psikolojisini buna bağlı olarak da aile ve sosyal ilişkilerini, okul yaşantısını olumsuz etkileyeceği için bu durumun erken farkına varıp önlemini almak önemlidir.
- Zorbalığı, saldırganlıktan ayıran üç temel özellik vardır: amaçlılık, süreklilik ve güç dengesizliği. Eylemlerin zorbalık olarak varsayılabilmesi için bu üç özelliğin bir arada bulunması gereklidir.
- Zorbalık, herhangi bir tehdite yönelik tepki olmaksızın hedefe ulaşmak için geçerli araç işlevi gören ve amaçlı olarak yapılan saldırganlık türüdür.
- Zorbalar, kurbanlarını fiziksel, sosyal ya da duygusal olarak incitmek ve onlara zarar vermek amacıyla davranışlarını tasarlamakta ve buna yönelik çeşitli araçlar kullanmaktadırlar.
- Çocukların zorbalık yapmaktaki amaçları akranlarından ilgi görmek, şeker, oyuncak gibi istediklerini elde etmek, karşılarındakine güçlü olduklarını göstermek veya durumu kontrol etmek olabilmektedir.
- Eylemlere zorbalık denilebilmesi için sıradan saldırgan davranışlardan farklı olarak bu zarar verici hareketlerin bir sefere mahsus olmayarak tekrarlanması, bir anlamda sistematik bir saldırı olması gereklidir.
- Zorbalık, haftalarca, aylarca hatta yıllarca sürebilmektedir.
- Zorbalık terimini kullanmak için ortada bir güç dengesizliğinin (asimetrik güç ilişkisinin) olması gereklidir.
- Güç dengesizliği fiziksel (örneğin: zorba, kurbana göre fiziksel olarak güçlü ve büyük) ya da psikolojik (örneğin: zorbanın sosyal statüsü kurbana göre daha yüksek veya zorba, kurbanın sosyal statüsüne zarar verme gücüne sahip) olabilmektedir.
- Zorbaların sahip olduğu üstünlük durumları nedeniyle kurbanlar, zorbalara karşı kendilerini savunmakta güçlük çekmektedirler.
Akran Zorbalığının Türleri
- Fiziksel zorbalık: İtmek, dürtmek, tükürmek, vurmak, ısırmak, kulak çekmek, tekme atmak ya da çelme takmak, kesici veya delici aletlerle saldırmak, ateşli silahlarla korkutmak, arkadaşının oturacağı yere sivri bir cisim koymak gibi rahatsızlık edici hareketler, fiziksel zorbalığa örnek gösterilebilir.
- Sözel zorbalık: Boy, kilo, diş yapısı, ten rengi gibi bedensel özelliklerle; gözlük, diş teli ve kıyafet gibi dış görünüşü etkileyen zorunluluklarla ve tercihlerle alay etmek sözel zorbalığa örnek olabilir. Ayrıca pelteklikle, kekemelikle, aksanla ya da şiveyle dalga geçmek, küçük düşürücü lakaplar takmak, kaba ve çirkin sözlerle hitap etmek, sözlü olarak tehditte bulunmak da sözel zorbalık olarak nitelendirilir.
- Sosyal zorbalık: Zorbalığa maruz bırakılan öğrenciyi oyunlara almamak, görmezden gelmek, grup dışında bırakmak, diğer öğrencileri zorbalığa uğrayan öğrenciye karşı kışkırtmak, hakkında dedikodu yapmak ve söylenti çıkarmak, haksız şikayetlerde bulunmak, çeşitli yerlere çirkin yazılar yazmak gibi öğrencinin sosyal hayatını zorlaştıran yaklaşımlar sosyal zorbalık olarak adlandırılır.
- Cinsel zorbalık: Cinsel amaçlı dokunmak, elle ya da sözle sarkıntılık yapmak, cinsel çağrışımlı sözcükler kullanarak imalarda bulunmak, giysilerini kendi isteği dışında kaldırmak ya da çıkarmak, hakkında cinsel içerikli söylentiler yaymak gibi çocuğun utanç duymasına neden olacak davranışlar cinsel zorbalıktır.
- Eşyalara zorbalık: Zorbalık yapılan öğrencinin eşyasını, yemeğini, parasını almak ya da çalmak, zorla bir şeyler ısmarlatmak, haraç almak ve eşyalarını izinsiz kullanmak gibi tutumlar örnek gösterilebilir.
- Siber zorbalık: Bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla bireylerin, birbirlerine olumsuz yazılı ve görsel iletileri kasıtlı ve düzenli bir şekilde göndermeleri olarak nitelendirilir.
Sizlerde çocuğunuzun akran zorbalığına maruz kaldığını ya da akran zorbalığı yaptığını düşünüyorsanız, Psikolog, Aile Danışmanı ve Psikolojik Danışmanlarımızdan randevu alabilirsiniz.
Psikolog Semiha Aktepe
KAYNAKLAR
- Uysal, H., & Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Journal of Theoretical Educational Science, 5(4), 468- 483.
- https://www.guven.com.tr/saglik-rehberi/akran-zorbaligi-nedir
- https://www.dunyadanismanlikmerkezi.com/akran-zorbaligi-nedir/
- https://sgdd.org.tr/mhpss/peer-bullying/