Empati veya eşduyum, bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durumu anlamak ve içselleştirmek demektir.
Empati nasıl yapılır?
Empatinin 3 aşaması vardır.
- her birey eşsizdir, benzeri yoktur. Dolayısıyla her bireyin farklı bir kişiliği, karakteri, (dünyaya) kendine özgü bir bakış açısı vardır. Bu yüzden bir insanı anlamak, empati kurmak istiyorsak öncelikle kendi kimliğimizden sıyrılıp empati yapmak istediğimiz kişinin rolüne girmeli, dünyaya onun bakış açısıyla bakmalıyız. Bu rolde kısa süre kalıp kendi rolümüze geri gelebilmeliyiz. Aksi takdirde empati yapmış olmayız.
- karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru anlamamız ve hissetmemiz empatinin ikinci aşamasıdır.
- karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anladıktan sonra bu anladığımızı karşı tarafa ifade etmemiz empatinin 3.aşamasıdır.
Bu konuda bir örnek vermek gerekirse örneğin; siz meyve olarak elma sevip muzu sevmediğinizi, karşı taraftaki kişinin ise elma sevmeyip muzu sevdiğini düşünün. Siz kendi bakış açışınızdan bakarsanız “nasıl olur da insan elma sevmez, muz da yenilecek meyve mi” diye düşünürsünüz ve karşı taraftaki kişiyi anlayamaz ve onu eleştirirsiniz. Ancak karşı taraftaki kişiyi anlamak için kendi kişiliğinizden (elma sevme- muz sevmeme ) sıyrılabilirseniz ve karşı taraftaki kişinin rolüne girip onun bakış açısıyla (muz sevme – elma sevmeme ) bakabilirseniz karşınızdaki kişiyi daha iyi anlayabilirsiniz. Bunu kendi gözlüğünüzü çıkarıp karşınızdaki kişinin gözlüğüyle dünyaya bakma olarak da düşünebilirsiniz. Bunu yapmakta zorlanıyorsanız kıyaslamak işinizi kolaylaştıracaktır. Nasıl mı? Benim elma sevmem ile karşı tarafın muz sevmesi; muz sevmemem ile karşı tarafın elma sevmemesi aynı şey diye kıyaslama yapabilirsiniz. Bu durumda karşınızdaki kişiyi doğru anlamış ve hissetmiş olursunuz. Son aşamada ise karşı tarafa onun duygu ve düşüncelerini anladığınızı ifade etmelisiniz. Karşı tarafa bunu sözel ve davranış olarak ifade ettiğinizde karşı tarafla iletişimiz daha sağlıklı olacaktır.
Aile içi empati; aile bireylerinin karşısındaki insanın yerine kendini koyması ve onu daha iyi anlamasıdır. Anne babaysanız; çocuğunuza sizin sevdiğiniz yiyecek ve yemekleri yemesi konusunda, sizin sevdiğiniz şeyleri yapması konusunda baskı yaparsınız. Çocuğunuz sizin dediğinizi yemezse, sevdiğiniz şeyleri yapmazsa kızarsınız. Bu durum çocuğunuzun ve sizin psikolojisinizi olumsuz etkiler.
Baskı yapmanın zorlamanın ölçüsü, sınırları nedir?
Sözel olarak karşınızdaki kişiye birden fazla söylemeniz bile baskı yapmaktır. Bir kez söylemek ona tercih yapma hakkı vermektir. Birden fazla söylemek ona seçim yapma şansı vermeden zorlamaktır. Eğer çocuğunuz yeterince büyümüşse bir kez bile söylemenize gerek yoktur. Bu söylediklerimiz özellikle yeme- içme, kıyafet seçimi gibi bir süre sonra hangisinin seçildiğinin veya yapıldığının önemli olmadığı durumlar için geçerlidir.
Empati yapmanın faydaları nelerdir?
Öncelikle empati kurmak sizi bencillikten kurtarır. Sizin daha duyarlı bir insan olmanıza katkı sağlar. Karşınızdaki kişiyi daha iyi anlarsınız, bu ölçüde de karşınızdaki insanlara daha az kızar ve daha az öfkelenirsiniz. Sosyal ilişkilerinizde daha başarılı olursunuz. Bu durum hem aile hem de iş yaşantınıza olumlu olarak yansır. Toplumda sevilen ve saygı duyulan biri olursunuz. Bu durum ise hayatınızı daha huzurlu ve mutlu biri olarak geçirmenizi sağlar.
Empatinin zararları nelerdir?
Hayatımız denge üzerine kuruludur. Dengemizi kaybettiğimizde hayatımız bundan etkilenecektir. Mesela sağlık için günde 5-6 gram tuz yeterlidir. Bu miktarın altında ve üstünde tuz tüketimi sağlığımızı etkiler. Aynı şekilde de empati yapmanın da bir dengesi vardır. Bir yerde yönetici iseniz ve empatinin ölçüsünü ayarlayamamışsanız çalışanlarınıza işyerinin işleyişini bozacak şekilde müsamahalı davranabilirsiniz. Ebeveyn iseniz çocuğunuz sağlıksız ürünler istediğinde ona hayır diyemeyebilirsiniz. Dolayısıyla burada empatiyi doğru, yerinde ve olması gerektiği ölçüde yapmak önemlidir.
Bireyselliğin oldukça önem kazandığı günümüzde, empati yapmak oldukça önemlidir. Doğru bir şekilde empati yapabildiğiniz ölçüde sosyal ilişkileriniz daha iyi olacaktır. Eğer çevrenizle özellikle de ailenizle ilişkilerinizde sorunlar yaşıyorsanız bu konuda daha fazla beklemeden profesyonel destek almanızda fayda vardır.
Aile Danışmanı Ömer Şengül